Sesli Makale

Genelde ülkeler devam eden anlaşmazlıkları, muhtemel krizleri, yeni oluşumları, risk ve fırsatları değerlendirmek için güç unsurlarının imkânları dâhilinde inisiyatifli bir politika izlerler.

Uluslararası ilişkilerde ‘’kriz’’ terimi genel olarak, ülke menfaatlerini tehdit eden ve buna bağlı olarak karar vericilerin dikkatlerini en yüksek seviyede tutmaları gereken durumu ifade eder. Devlet idarecilerinin nihai hedefi çıkar çatışmasında galip çıkmaktır.

Tarih boyunca, ülkeler başka ülkeleri saldırıdan caydırmak veya çıkar çatışmasında galip çıkmak için ordular kurmuş, çeşitli silahlar geliştirmiştir. Nükleer silahlar bunlardan biridir. İsrail’in elinde bulunan nükleer silahlara ses çıkartmayan ABD İran’ın nükleer silah geliştirmesini engellemek gerekçesiyle ekonomik yaptırımlar uyguladı.

Ancak 2015 yılında ABD ile İran arasında nükleer konusunda bir anlaşma ile ekonomik yaptırımlar kaldırılmıştı. Trump iktidara gelince tek taraflı olarak o anlaşmadan çekilerek İran’a tekrar ekonomik yaptırımlar uyguladı. Demokratlar adına Trump’ı o dönemde eleştiren Joe Biden, şimdi Başkan olarak tekrar nükleer anlaşmaya geri dönmek istiyor. Yaptırımlardan zarar gören İran’ın da işine geldiği için nükleer anlaşma konusunu müzakere etmeye hazır olduğunu belirtmişti.

Uluslararası medyaya yansıyan haberlere göre, ABD ile İran önümüzdeki hafta dolaylı görüşmeler yapmak için Viyana’da bir araya gelecekler. Nitekim İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi: ‘’Önümüzdeki hafta Viyana'da düzenlenecek toplantıda nükleer anlaşmasının teknik konuların ele alınması planlanıyor’’ demesi bu haberleri doğruladı. Anlaşmanın koordinatörlüğünü üstlenen Avrupa Birliği, gelişmelerden son derece memnundur.

Haziran ayında seçime gidecek olan İran’ın nükleer anlaşma ile yaptırımları kaldırmasını fırsat olarak görüyor. ABD ise seçimden önce bir anlaşmanın yapılmamasını emperyal çıkarları için risk olarak değerlendiriyor. Zira seçimden sonra ABD’ye daha mesafeli bir yönetimin İran’da iktidara gelme ihtimali vardır. Dolaysıyla her iki tarafta bu anlaşmayı mümkün olan en kısa zamanda yapmaya çalışacaktır.

Viyana görüşme öncesinde her iki taraftan yapılan açıklamayı kısaca vermek gerekirse İran’ın açıklaması şöyle: ‘’Nükleer anlaşmadaki tıkanıklığın aşılmakta olduğunu, ABD ile yürütülecek görüşmelerin umut verici olduğunu’’ belirtti.

ABD tarafında yapılan açıklamada ise: ‘’İran ile nükleer anlaşma görüşmelerin akıbetinin ne olacağıyla ilgili konuşmak için henüz erkendir. Ancak müzakereler için Viyana görüşmesi ileriye doğru atılmış sağlıklı bir adımdır’’ dedi.

ABD’nin İran’la tekrar nükleer anlaşmasını yakından takip eden ülkelerden biri de İsrail’dir. İsrail’deki bir gazete, Avrupalı bir diplomatik kaynağa dayandırarak verdiği habere göre "İran ve ABD aynı şehirde olacak, ancak aynı odada olmayacak. Görüşmeleri bir diplomatın her iki taraf arasında mekik diplomasisi yürüteceğini’’ belirtti.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Jalina Porter, Cuma günü düzenlediği basın toplantısını dikkatle izledim. Bir gazetecinin ABD’den kimlerin toplantıya katılacağını sordu. Sözcü yardımcısı: ‘’O toplantıya ABD'den kimlerin katılacağına dair ayrıntılı bir duyurumuz yok’’ dedi. Devam eden yaptırımlar ile ilgili bir soruya ise: ‘’Yaptırım kararlarını hafifletmek için tartışmaya açık olduğumuzu söyleyeceğiz’’ diye cevapladı.

İran uluslararası yaptırımların kaldırılmasını istiyor ancak geçtiğimiz günlerde Çin ile yapmış olduğu çok boyutlu stratejik anlaşma İran’ı rahatlattı. Javad Zarif’in Twitter üzerinde yapmış olduğu bir paylaşımında: ‘’Nükleer tedbirlerin sonuçlanması için tüm yaptırımların derhal kaldırılması lazım’’ demesi artık elinin güçlü olduğu mesajını vermektedir.

Daha önce pek çok kez yazılarımda ve çıktığım televizyon kanallarında, ABD’nin Afganistan’ı Akdeniz’e bağlamak istediğini, nihai amacının da Batı’da Çin’i doğuda Rusya’yı kuşatmak istediğini bunun için İran engelini aşmak istediğini belirtmiştim.

Lavro’nun Körfez ziyareti ve Çin’in İran’la yapmış olduğu çok boyutlu anlaşma ABD’nin çevreleme niyetine karşı atılmış son derece stratejik bir hamledir. ABD’nin İran’la Viyana görüşmesinde Çin ve Rusya’nın bu hamlesine karşı İran engelini aşıp aşamayacağını bekleyip göreceğiz.

SesliMakale.com.tr