Sesli Makale

Bir ramazanı daha eskilerin söylediği gibi “hayırlısıyla idrak ettik” ve bayram geldi. Bayramınız kutlu olsun!

Her ramazanda görür ve şaşırırım: Ellerinden kadehi, önlerinden şişeyi eksik etmeyen bazı tanıdıklarım, ramazanda ağızlarına içkinin damlasını almazlar. “Hayırdır, imana mı geldin?” diye sorduğumda da “Eeee, ramazandayız. Günaha girmeyelim” derler.

İçki sanki ramazan dışındaki aylarda helâl imiş gibi...

Bu mantık, bana 1908’e kadar asırlar boyu hiç aksamadan devam etmiş bir âdeti hatırlatır: Ramazan ayının sonunda herkes “ramazan”, “şeker” yahut “şükür” bayramını kutlarken, İstanbul’daki ufak bir grubun o gün bir başka bayramı, kendi aralarındaki ismi ile “ayyaşlar bayramı”nı kutlamasını...

Ramazanda şimdikiler gibi ağızlarına içki koymayan yahut esrar vesaire topaklarına el uzatmayan alkoliklerle esrarkeşler bayramın gelmesini dört gözle bekler, o gün büyük bir coşkuyla kendilerine mahsus bir başka bayramı kutlarlardı. Ama öyle büyüklere ziyarete gidilip el falan öpülmez, ayyaşların neredeyse evliya mertebesine çıkarttıkları iki kişinin mezarına gidilir ve mezarların başında vur patlasın çal oynasın eğlenilirdi.

İşte, 1908’de ilân edilen İkinci Meşrutiyet’e kadar İstanbul’da devam edegelmiş olan ve “Ayyaşlar Bayramı” denen bu tuhaf âdetin ayrıntıları:

İstanbullular bayramını kutlamaya başlarken Edirnekapı tarafında tuhaf bir kafile toplanır, sur kapılarından dışarıya sessizce süzülüp yürümeye başlarlardı.

Bunlar şehrin en iflâh olmaz esrarkeşleri ve serhoşlarıydı.

Ramazan boyunca mübarek aya hürmeten ağızlarına içkinin damlasını koymamış, esrar çekmemişlerdi ama artık ramazan geçmişti ve dolayısıyla hürmetten kaynaklanan perhizlerinin de sonu gelmiş demekti.

Otakçılar’a vardıklarında sayıları daha da artar, ellerinde “dem”leri yani içkileri ile sur kapısının hemen sağındaki salaş kahvede durur, daha başka yoldaşlarının gelmesini bekler ve beklerken de yanlarında getirdikleri şişeleri kafalarına dikerlerdi. Kalabalık arttıkça artar, yeni gelenler de Otakçılar tarafına ilerler ve şimdinin Fethi Çelebi Caddesi’ne sapıp yolun sol tarafındaki mezarlığa dalarlardı.

İstanbul’un tarih boyunca gördüğü en namlı içicisiyle esrarkeşinin kabirleri buradaydı: Bekri Mustafa ile Urfalı Hacı Ahmed Ağa’nın mezarları...

Bayram, işte burada kutlanırdı...

MEZAR BAŞINDA İÇKİLİ VE ESRARLI KUTLAMA

Bekri Mustafa’nın kim olduğu malûm... Dördüncü Murad zamanında yaşadığı ve padişahın en yakınlarından olduğu söylenen; içkisiyle, fıkralarıyla ve hikâyeleriyle efsaneleşmiş meşhur serhoşumuz... Urfalı Hacı Ahmed Ağa ise, oldukça uzun bir hayat süren ve dünyadan 1801 senesinde 134 yaşında ayrılan İstanbul’un en namlı esrarkeşi...

Ayyaşlar, birbirine yakın olan işte bu iki mezarın başına böyle bir hay-huy içerisinde gider, ceplerinde taşıdıkları şişeleri çıkartır, asıl bayramlaşmayı mezarların başında yaparlardı.

“Bayramlaşma” dediğim iş öyle birbirleriyle kucaklaşma falan değil, tam kendilerine lâyık biçimdeydi: Artık iyice keyiflenmiş olan serhoşlar ellerindeki şişeleri nefes bile almadan kafalarına diktikten sonra, şişelerin dibinde kalanları gülsuyu serper gibi mezarların üzerine serperler, böyle yaparak mezarları kutsadıklarını düşünür, sonra “bayram ikramı”na başlarlardı. İkram, serhoşların ikişer ikişer karşı karşıya gelip ceplerinden çıkarttıkları diğer şişeleri birbirlerinin ağzına götürmeleri demekti.

Bu ikili gruplara katılmayan ayyaşlar da tek başlarına bir kenarda içer ve oracıkta sızarlardı.