Sesli Makale

Türkiye 2018’den beri artan gıda fiyatları üzerinden bir operasyona maruz kalıyor. Bu operasyon 2019 yerel seçimleri öncesi ‘Tanzim Satış’ çadırları ile pansuman bir çözümle aşılmış gibi oldu. Ancak, olay sadece görünüşte idi. Ne hal yasası çıktı ne de devletin ilgili makamlarınca fahiş fiyat artışına sebep olan zincir marketlerin oluşturduğu tekelleşme ile ilgili bir düzenleme yapıldı geçmiş dönemde.

Kamuoyunda oluşan tepkilerle yakın zamanda bir düzenleme yapıldı ve Resmi Gazete’de yayımlandı. Ancak, bu düzenlemenin de yeterli olduğu söylenemez. Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un ifadesiyle ‘’200 ve üzeri şubesi bulunan zincir marketlerin fiyatlarını bakanlığa bildirmesi TÜBİTAK altyapısı da kullanarak bu verilerin karşılaştırma yapan diğer platformlarla da paylaşılıp vatandaşın daha kolay fiyat karşılaştırması yapabilmesi sağlanacak.’’ Şeklinde bir açıklama yaptı. Bu açıklamaya bakıldığında tüm sorun fiyat karşılaştırılması gibi görünüyor. Ama aslında öyle değil.

Yaklaşık dört yıldır her platformda bu konuda oluşan denetimsizlikten bahsediyorum. Nitekim ‘üç harfli’ olarak tanımlanan zincir marketlerle ilgili de çok defa eleştirilerimi dile getirdim. Bir boykot başlatılması ile ilgili attığım tweet de büyük karşılık buldu. 4 milyon üzerinde görüntülenme ve binlerce yorum paylaşım ve beğeni oldu. Maksadım burada bir farkındalık ortaya koymak idi. Kendi adıma da yaptım bunu.

Bu marketlerin oluşturmaya çalıştığı ‘oligopol’ piyasasına karşı kanunlarımızın yeterli gelmediği aşikâr. Zaman zaman konuştuğumuz yetkililer topu hep başka bir yere atıyor. Mesela Ticaret Bakanlığı Tarım Bakanlığına, Tarım Bakanlığı da Ticaret Bakanlığına.

Şu ana dek derde derman bir uygulama hayata konulmuş değil.

Birçok konuda olduğu gibi zincir marketlerin enflasyonu artırıcı etkisi için de aksiyon almak Cumhurbaşkanı Erdoğan’a düştü. Erdoğan ‘’ Ticaret Bakanımıza kabine toplantısında söyledim. Marketlerdeki fiyat farklarını gidermenin yollarını şiddetle arayın.’’ Dedi. Burada asıl konu elbette fiyat farkları değil. Oluşan ‘oligopol’ piyasa.

Bu konu şu marka bu markadan, muhafazakâr seküler olmalarından ziyade toplumun zararına olan bir hadise. Ayrıca, piyasayı bozucu da bir etkisi var. Fiyatları artırmak için bahane edilen akaryakıt fiyatları yüzde yirmi üç düşüyor. Ancak, fiyatlar artmaya devam ediyor. Dövizin hızlı artışı bahane edilirken artık döviz artışı da sınırlı kalıyor. Ama, yine fiyatlar artıyor.

Bu ‘üç harfli’ marketlerin kendi markaları yetmiyormuş gibi başka markalarla da piyasada tekel pozisyonlarını pekiştiriyorlar.